সত্ৰীয়া নৃত্য ভাৰতৰ সংগীত নাটক একাডেমীয়ে শাস্ত্ৰীয় নৃত্য হিচাপে মৰ্য্যদা প্ৰদান কৰা ৮টা নৃত্য শৈলীৰ অন্যতম। সত্ৰীয়া নৃত্যৰ ‘সত্ৰীয়া’ শব্দটো ‘সত্ৰ’ৰ পৰা আহিছে।মহাপুৰুষ শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱ প্ৰতিষ্ঠিত সত্ৰসমূহৰ যোগেৰে প্ৰায় ১৫ শ শতিকাৰ পৰাই এই নৃত্যধাৰা অসমত প্ৰচলিত হয়। সত্ৰীয়া নৃত্য-মহাপুৰুষ শ্ৰীমন্ত শঙ্কৰদেৱ আৰু তেওঁৰ প্ৰিয় শিষ্য মাধৱদেৱে ভক্তিধৰ্ম প্ৰচাৰৰ অৰ্থে শাস্ত্ৰীয় নৃত্যৰ সম্পদক আশ্ৰয় কৰি সৃষ্টি কৰা, আৰু তেওঁৰ পৰৱৰ্তী প্ৰচাৰকসকলে কিছু পৰিমাণে সংবৰ্দ্ধন ঘটোৱা আৰু সত্ৰসমূহৰ হাতত সংৰক্ষিত, পৰিবৰ্ধিত,পৰিশীলিত, আৰু ব্যাকৰণসন্মত হিচাপে জনপ্ৰিয় হৈ উঠা নৃত্যধাৰাকে সাধাৰণতে সত্ৰীয়া নৃত্য বুলি কোৱা হয়।
অসমৰ সত্ৰীয়া সংস্কৃতি, ধাৰ্মিক আৰু সংস্কৃতিক গাথঁনিৰ মূল বুলি গণ্য কৰা সত্ৰীয়া নৃত্য হʼল অসমৰ ধ্ৰুপদী নৃত্য কলা। এই নৃত্য ভাৰতৰ আঁঠটা মূখ্য ধ্ৰুপদী নৃত্য পৰম্পৰাৰ ভিতৰৰ এটা অন্যতম নৃত্য কলা। যদিও কিছুমান অন্য পৰম্পৰা অলপতে পুনৰুজ্জীৱিত কৰা হৈছে, তথাপিও সত্ৰীয়া সংস্কৃতি কিন্তু ১৫শ শতিকাত, মহাপুৰুষ শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱে সৃষ্টি কৰাৰে পৰা এক জীৱিত পৰম্পৰা ৰূপত সক্ৰিয় হৈ আছে।
সত্ৰীয়া নৃত্যৰ মূল সাধাৰণতে উপাখ্যানৰ কাহিনী। কলাত্মক ধৰণেৰে ৰাইজক উপাখ্যানৰ শিক্ষা সম্পৰ্কে জ্ঞান প্ৰদান কৰিবলৈ অতি সহজ, ক্ষীপ্ৰ আৰু মনোৰঞ্জনৰ মাধ্যমেৰে আগবঢ়োৱা নৃত্য ব্যৱস্থা।
সত্ৰীয়া ভাৰতৰ অন্যতম পৰম্পৰাগত হিন্দু শাস্ত্ৰীয় নৃত্য ৰূপ যি অসমৰ মূল নৃত্য ৰূপ। কোনো উদ্দেশ্যৰে উদ্ভাৱন কৰা যিকোনো নৃত্য কলাৰ অগ্ৰণী ৰূপ হ’ল শাস্ত্ৰীয় নৃত্য। বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ সভ্যতাৰ চহকী ভাৰতীয় ঐতিহ্যই ভাৰতত কেইবাটাও শাস্ত্ৰীয় নৃত্যৰ জন্ম দিছিল। ইয়াৰে যিবোৰ হিন্দু পৌৰাণিক কাহিনীৰ আধ্যাত্মিক দিশৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি বৈদিক উৎপত্তিৰ সুৰেৰে মঞ্চস্থ কৰা হয়, সেইবোৰ ৰাগক সাধাৰণতে ভাৰতৰ ধ্ৰুপদী নৃত্য হিচাপে শ্ৰেণীভুক্ত কৰা হয়। সত্ৰীয়া নৃত্যৰ আৰম্ভণি ১৫ শতিকাৰ পৰাই আৰম্ভ হৈছিল, আৰু এই নৃত্যৰ ৰূপটো প্ৰায় ৫০০ বছৰ পুৰণি। কৌশল আৰু শৈলীৰ দিশৰ পৰা কেতবোৰ নতুনত্বৰ সন্মুখীন হোৱা অসমীয়া সংস্কৃতিৰ অন্তৰ্নিহিত আন কিছুমান শাস্ত্ৰীয় নৃত্যৰ বিপৰীতে সত্ৰীয়া নৃত্যক এই ক্ষেত্ৰত অস্পৃশ্য কৰি ৰখা হৈছে। মহাপুৰুষ শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱ এই নৃত্যৰ প্ৰতিষ্ঠাপক আছিল আৰু ইয়াক স্বীকৃতি আৰু জনপ্ৰিয়তা প্ৰদান কৰিছিল। শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱৰ পৃষ্ঠপোষকতাত ‘সত্ৰ’ নামেৰে জনাজাত সামাজিক আৰু ধৰ্মীয় গোটটোৱে হিন্দু ধৰ্ম আৰু ইয়াৰ বিভিন্ন শিক্ষাত নিহিত হৈ থকা নিজৰ বিশ্বাসক উদযাপন কৰিবলৈ এই নৃত্যৰ প্ৰণয়ন কৰিছিল। সত্ৰীয়া নৃত্য, এটা প্ৰধান ভাৰতীয় শাস্ত্ৰীয় নৃত্য নাটক পৰিবেশন কলা। ইয়াৰ উৎপত্তি অসমৰ কৃষ্ণ কেন্দ্ৰিক বৈষ্ণৱ ধৰ্ম মঠৰ সৈতে জড়িত। পঞ্চদশ শতিকাৰ ভক্তি আন্দোলনৰ বাবেই এই কলাৰূপটো আখ্যা দিয়া হয়। ২০ শতিকাৰ মাজভাগলৈকে সত্ৰীয়া সত্ৰ নামৰ মঠ,শংকৰদেৱৰ শিষ্যসকলে সৃষ্টি কৰা আৰু বেছিভাগেই পৃথিৱীৰ সৰ্ববৃহৎ নদীৰ দ্বীপ মাজুলীত নিৰ্মাণ কৰা প্ৰতিষ্ঠানসমূহৰ মাজতে আৱদ্ধ হৈ আছিল আৰু তাৰ ভিতৰতে বিকশিত।
সত্ৰীয়া নৃত্যৰ ইতিহাস :
প্ৰাচীন কালৰে পৰাই অসমত নৃত্য-কলাৰ প্ৰচলন হৈ আহিছিল। প্ৰায় ১৫ শ শতিকৰ পৰা প্ৰচলিত এই নৃত্যধাৰা, ১৯ শ শতিকাৰ মাজভাগত বৈষ্ণৱ ধৰ্মীয় সত্ৰসমূহৰ পৰা আধুনিক মঞ্চলৈ ওলাই আহে। পৰম্পৰাগতভাৱে সত্ৰসমূহত এই নৃত্য মাথোঁ ভকত (পুৰুষ)সকলৰ মাজতে আৱদ্ধ আছিল। কিন্তু আধুনিক মঞ্চৰ স্বীকৃতি পোৱাৰ লগে লগে এই নৃত্য পুৰুষ মহিলা উভয়ে পৰিৱেশন কৰিবলৈ ধৰে।
২০০০ চনৰ ১৫ নৱেম্বৰত এক সুকীয়া শৈলীৰ এই নৃত্যক সংগীত নাটক একাডেমীয়ে ভাৰতৰ অন্যতম শাস্ত্ৰীয় নৃত্যৰ মৰ্য্যদা প্ৰদান কৰে।